Rozmyślać o starości - znaczy skupić uwagę na człowieku, który od poczęcia aż do śmierci jest darem Boga, Jego obrazem i podobieństwem; znaczy też zabiegać o to, aby każda chwila ludzkiej egzystencji przeżyta została w pełni i z godnością.
Fragment Listu Jana Pawła II do uczestników II Światowego Zgromadzenia poświęconego problemom starzenia się ludności
Z każdym rokiem przybywa ludzi starszych. Obecnie stanowią oni ok. 17% populacji, ale przewiduje się, że w niedalekiej przyszłości będą stanowili ok. 25%. Wkrótce co czwarty/piąty Polak będzie miał 60 lat. Na tle państw Europy Zachodniej (np. Włoch czy Niemiec), gdzie już dziś co czwarty mieszkaniec jest emerytem, Polacy i tak są stosunkowo młodzi.
Warunki życia i potrzeby osób starszych w Polsce znacznie odbiegają od warunków życia seniorów państw zachodnich. W Polsce styl życia osób w podeszłym wieku charakteryzuje niewielka aktywność. Seniorzy większość czasu spędzają w swoich domach: ok. 84% w wolnym czasie ogląda telewizję, 64% słucha radia, a 56% czyta prasę lub książki. Tymczasem ludziom tym potrzebna jest akceptacja otoczenia i konieczność aktywnego uczestniczenia w życiu, we wszystkich jego dziedzinach - od społecznej po religijną. Dlatego konieczne jest otwarcie na potrzeby, wiedzę i umiejętności osób starszych, zrozumienie specyfiki procesu starzenia się oraz pokonanie lęku przed starością.
Część naszego senioratu we własnym zakresie organizuje różnego rodzaju stowarzyszenia, kluby, wspólnoty, Uniwersytety Trzeciego Wieku, aby nadal mieć poczucie bycia potrzebnym, dowartościowanym i móc wesprzeć innych, którym brakuje inicjatywy. Zorganizowanie się ludzi starszych na szeroką skalę w państwie wymaga jednak - oprócz zapału, chęci i zaangażowania - zrozumienia ze strony władz, pomocy materialnej, zmiany niektórych aktów prawnych, a także większego zainteresowania ze strony mediów. Starość w mediach jest tematem niepopularnym, a jeśli już się pojawia, przedstawiana jest w negatywnym kontekście: niesprawności, choroby, biedy. Pisanie o ludziach starszych jest mało atrakcyjne, bo w tym środowisku rzadko pojawiają się tzw. sensacyjne tematy. Brakuje komunikatów pozytywnych, pokazujących osoby starsze na tle innych grup wiekowych, pełniących różne role społeczne. Można (i należałoby) pisać o dorobku seniorów naukowców, o doświadczeniach i sukcesach zawodowych osób starszych, o ich serdecznym stosunku do innych ludzi, religijności, patriotyzmie itp.
Sami ludzie starsi również powinni się lepiej organizować i prowadzić aktywną działalność we wszystkich dziedzinach, aby w świadomości młodych zniknął obraz zniedołężniałych i zakompleksionych staruszków, absorbujących otoczenie swoimi niedomaganiami. Aby zachęcić osoby starsze do większej aktywności, a młodzież do nawiązywania kontaktów z osobami starszymi, konieczna jest zmiana negatywnego wizerunku starości.
Starość, podobnie jak młodość i wiek dojrzały, ma swoje plusy i minusy. Większość z nas szczęśliwie kiedyś się zestarzeje, dlatego o seniorach wypada myśleć w kategoriach my, a nie oni. Sprostanie wyzwaniom starzejącego się społeczeństwa wymaga - zarówno od osób młodych, jak i starszych - wzajemnego otwarcia, wrażliwości oraz szacunku dla potrzeb i oczekiwań różnych grup wiekowych. Społeczeństwo winno w wielu dziedzinach zmienić stosunek do ludzi starszych; dyskryminacja ze względu na wiek ujawnia się w środkach komunikacji, w służbie zdrowia, w urzędach, a nawet w zaopatrzeniu w odpowiedni sprzęt, odzież czy obuwie. Większość senioratu pozostaje poza nawiasem zainteresowania ze strony społeczności - chyba że zbliżają się wybory do parlamentu czy samorządu i potrzebne są głosy rencistów i emerytów. Wówczas pojawiają się rewaloryzacje emerytur, zniżki na przejazdy środkami lokomocji, a nawet próby "obniżania" leków do symbolicznej złotówki. A przecież nie tego potrzeba ludziom starszym - oni chcą być jedynie zauważeni, docenieni, pragną, aby pamiętać o ich zasługach dla społeczeństwa.
W państwach Europy Zachodniej, w tym w Wielkiej Brytanii, Francji, Niemczech czy Belgii, istnieją rozbudowane organizacje pozarządowe, których zadaniem jest koordynowanie organizacji seniorackich w skali kraju oraz integracja ludzi starszych w społeczeństwie. Przed laty Europejska Platforma Ludzi Starszych, która liczy obecnie 140 organizacji i ma na celu badanie pomostów pomiędzy organizacjami, wymianę poglądów i doświadczeń, a także pomoc finansową ze strony Komisji Europejskiej, postawiła sobie m.in. takie oto cele:
- ludzie starsi powinni mieć możliwość mówienia we własnym imieniu;
- osoby starsze mają być traktowane jako partnerzy w dialogu społecznym;
- zmiana postaw społeczeństwa wobec ludzi starszych;
- rosnąca długość życia ma być przyjmowana przez społeczeństwo z radością;
- walka z dyskryminacją ludzi starszych;
- zwiększenie wolontariatu na rzecz osób starszych.
W ostatnim czasie Polska także dołączyła do Platformy Ludzi Starszych, dzięki czemu polskie stowarzyszenia mogą liczyć na pomoc i mieć pewność, że ich problemy będą poruszane także w Brukseli.
